ŞÖ KOAYE YIXIC’E
Şö koayer th’uwal’e yemıwoağe yı th’u xemıxığe melı şep’ts’anemc’e zıp’ş`ırem yı aşüığe doğu dede yeqo meh’u.
Şep’ts’anem yı zexedzeğum febağe: 30 cº
Koaye xadze : 10kg şep’ts’anem 1 gr. 10 kg / 1 gr
Koaye p’ts’’ağem yı psı ec’ıfe nes`é yı febağe: 30 cº zeblimih’o
Yıp’ts’ağo: 1 sehat (60 dak)
Xec’ıre koayem yı bağe: 5kg melı şep’ts’anem 1 kg koaye xec’ı
Yapec’e jüğajöğe şe wuşıuğer koaye yıxıp’e anl’em yujğah’onızı 30 30 cº dğafabeşt yı of wowxıfe yı dérécé kemıfexıne, 30 cº yıpşe demıc’e l’pıte juğafabeşt 10 kg 1 zı gram tefe hazıre yaşere koaye xadzec’e zexeşüdzeşt. Zexedzağe şep’ts’aner 1 zı sahatıc’e p’ts’eşt. 5 kg melı şep’ts’anem 1 zı kg koaye xec’ı. P’ts’ağe koaye ş`er koaye şeşıjiyec’e wubzınım fejenızı koayem etı koyepsır édğaşışt. Şep’ts’ane: Melı şep’tsanne.
Koaye p’ts’ağe yıbzıc’em yepesığe yepxe wufetsake bzığen fay. Koayem yı qots’ı th’u kıxenenı peé koaye ptsağe yı şhaşö teh’oağe th’umbexer koaye yıxıp’e anl’em yı ujı yekudiyel’`ağe yeğazığen fay. Koaye p’ts’ağer wup’ş`etenı papc’e feş`ı ş`ığe şejiyexer şıex. Mıxeme yazırer şep’ts’aner zışedğap’ts’etım yı k’uwağere yı bğudzere fedize nefse meh’u. Koaye ptsağer yape 5 – 6 cm yafızegu h’une şejiye zawle zedıxetıc’e zı yırıqoğuc’e yeğabzığe adere bğutdze bğumc’i cereşte cay fede şejiye c’e 5 - 6 cm h’une wupş`eteğen fay. Şejıyexer koaye ptsağe zeril’ı anl’em yı depkıxemre yış`eğı tereze nesıne ğaterezığen fay, areşte a xel’ı th’ur yış`eğı yej yeje xehajışt.. Koaye wup’ş`etenığom koaye p’ts’ağem yı febağe 30 cº yıxe kemıfexınım wu fetsakığen fay.
5 – 6 cm h’une wupş`etağe koaye bzığexer 6 – 7 dakike yej yeje şığatığe bzığexeme yaxetı koyepsır éşının peé arı. Psır éşı kesi koayexer yış`eğı yet’ısexıştıx. 6 -7 dakikem kışnewujı yıpec’e 6 – 6 cm wupş`etağe koaye bzığexer zefede t’uo tıwpş`etenızı nah tsıqu c’ıştıx. Kışnewujım koye psır eşını papc’e 5 dakike tejeşt. Yı zebletzığec’i cereşte tıwpş`ategorem koaye bzığeme ya yınığe 1 zı cm fedize yıts’ıquğem kedğaxıştıx.. Koaye bzığeme ya yınağe pş`ıştı koayem yı zétefığe yépesığe meh’u, zı k’ötsı tse fedize t’sıqudede wupş`eten faye koayexeri h’o meh’u. Koayem éc’ıre koyepsım koaye tekoafe demığaqonım fesekığen fay koayem éc’ıre koyepsır wutsışömre ğojışömre yafızegu yıte şağo h’un fay.. Koaye zış`ıxereme ay`peé feş`ı ş`ığe ade wadexer daiğe şıt.
Hable koajexeme, wunexeme ac’e yıraxıre koayexer yejxeme mı ofım peé ac’e yaş`ığe ph’embğu ade wadexemc’e ac’e deapıagoxereme koaye yıraxı. Koayem yıps zı éşıxe kışnewujı 10 – 12 dakike zıblec’ıerem psı pxırıc’ıne şec’e h’ağe şec’ fıjı kabzer yape psı şıac’e dğawts’ınızı koayexer ay yıqotsı yıtl’aştıx. yıbğut’uc’e yatsıpexer zefeşağe zekotıdzenızı wuneabesıne xeatıc’ığem étc’enızı yıps edğaşışt. Yıps tereze ec’ını peé 8 sehatı fedize pıl’ağe şıtışt. 8 sehat kışnewujı kethaxıjınızı şec’ım yı tsıpexer koaye qots’l’ır kıkomıtekune doğe zefetçenızı zekotıdzeşt, ay zeril’e koaye fızıp’em detl’hanızı yışıu ph’embğu tetuwubejınızı ph’embğum yışıu woteğuğe tetl’hajınızı koayer yedğafızıjışt. 3 sehat kışnewujı fızığe koaye bzığeme ya yınağe a thac’ıfem yı yınığe fedize h’une tıbzıştıx. Kışnewujım koaye bzığexeme zırıze firikune şığu yatéttekonızı zırıze ph’embğuxeme çezıwe yatetl’hanızı cereşte 24 sehate şıdğal’ışt. Kışnewujıre mafem a koayexer ac’e şükoye dğatekoştıx.
10 kg. koayem ½ kg. kilo nıko tefene yı th’u xemıxığe melı, psıçü şep’ts’ane şece dğatekoağe koayexeme yaxetc’enızı doğe tıpşeşt. Yıpeçe zegomıwupc’ığe zew`o texığe, doğe wukobzığe ğaharezığe melı, pşenı şıne şöm yış`eğ pıtıpxıc’ınızı yı qots’ı koaye thaçü pşağer ac’e doğe yıfızegu née jı kıxemınene pıte yış`ıt’ıhağe yızı ş`ığen fay. Kışnewujım yızı h’uğe şöem yıje pıtıpxıc’ını peé zefetşenızı şö qots’ım jı kitımğanenı peé yı ujıxeme ac’e tateunc’egorem tfızıgurem kıxenağe jır kızxedğac’ıxerem yışha pıtıpxıc’ıjışt. Yıqots’ı yıtıwşıhağe koayem psı kıxenağe fedeme şom kimınene kıpxırışını peé şom yı şıl’ıc’ec’e yış`eğı keqone mastec’e ğone zit’`u zişe feş`ığen fay. Yığaharezıc’e wuxığe şöem yıl’ı koayexer
10 – 12 cº yı febağe wuşıal’em yıl’e 6 mezixe şığal’ığeme nah aş`ü meh’u..
Hatko Nuri Ersoy
шъо къоае ихыкIэ
шъо къоаер тхъууалъэ емыоагъэ и тхъу хэмыхыгъэ мэлы шэпIцIанэмкIэ зыпIшIырэм и ашъуыгъэ догъу дэдэ екIо мэхъу.
шэпIцIанэм и зэхэдзэгъум фэбагъэ: 30 джº
къоае хадзэ : 10къг шэпIцIанэм 1 гр. 10 къг / 1 гр
къоае пIцI'агъэм и псы экIыфэ нэсIе и фэбагъэ: 30 джº зэблимихъо
ипIцIагъо: 1 сэхьат (60 дакъ)
хэкIырэ къоаем и багъэ: 5къг мэлы шэпIцIанэм 1 къг къоае хэкIы
япэкIэ жъогъажъугъэ шэ ушыугъэр къоае ихыпIэ анлъэм южгъахъонызы 30 30 джº дгъафабэшт и оф оухыфэ и дередже къэмыфэхынэ, 30 джº ипшэ дэмыкIэ лъпытэ жугъафабэшт 10 къг 1 зы грам тэфэ хьазырэ яшэрэ къоае хадзэкIэ зэхэшъудзэшт. зэхэдзагъэ шэпIцIанэр 1 зы сахьатыкIэ пIцIэшт. 5 къг мэлы шэпIцIанэм 1 зы къг къоае хэкIы. пIцIагъэ къоае шIэр къоае шэшыжиэкIэ убзыным фэжэнызы къоаем эты къоепсыр едгъашышт. шэпIцIанэ: мэлы шэпIцаннэ.
къоае пIцIагъэ ибзыкIэм епэсыгъэ епхэ уфэцакъэ бзыгъэн фаy. къоаем и кIоцIы тхъу къыхэнэны пэе къоае пцагъэ и шхьашъо тэхъоагъэ тхъумбэхэр къоае ихыпIэ анлъэм и ужы екъудиэлъIагъэ егъазыгъэн фаy. къоае пIцIагъэр упIшIэтэны папкIэ фэшIы шIыгъэ шэжиэхэр шыэх. мыхэмэ язырэр шэпIцIанэр зышэдгъапIцIэтым и кууагъэрэ и бгъудзэрэ фэдизэ нэфсэ мэхъу. къоае пцагъэр япэ 5 – 6 джм яфызэгу хъунэ шэжиэ заулэ зэдыхэтыкIэ зы ирыкIогъукIэ егъабзыгъэ адэрэ бгъутдзэ бгъумкIи джэрэштэ джаy фэдэ шэжиэ кIэ 5 - 6 джм хъунэ упшIэтэгъэн фаy. шэжиэхэр къоае пцагъэ зэрилъы анлъэм и дэпкъыхэмрэ ишIэгъы тэрэзэ нэсынэ гъатэрэзыгъэн фаy, арэштэ а хэлъы тхъур ишIэгъы еж ежэ хэхьажышт.. къоае упIшIэтэныгъом къоае пIцIагъэм и фэбагъэ 30 джº ихэ къэмыфэхыным у фэцакъыгъэн фаy.
5 – 6 джм хъунэ упшIэтагъэ къоае бзыгъэхэр 6 – 7 дакъикъэ еж ежэ шыгъатыгъэ бзыгъэхэмэ яхэты къоепсыр ешынын пэе ары. псыр ешы къэси къоаехэр ишIэгъы етIысэхыштых. 6 -7 дакъикъэм къышнэужы ипэкIэ 6 – 6 джм упшIэтагъэ къоае бзыгъэхэр зэфэдэ тIуо тыупшIэтэнызы нахь цыкIу кIыштых. къышнэужым къое псыр эшыны папкIэ 5 дакъикъэ тэжэшт. и зэблэтзыгъэкIи джэрэштэ тыупшIатэгорэм къоае бзыгъэмэ я иныгъэ 1 зы джм фэдизэ ицIыкIугъэм къэдгъахыштых.. къоае бзыгъэмэ я инагъэ пшIышты къоаем и зетэфыгъэ yепэсыгъэ мэхъу, зы къ'оцы цэ фэдизэ тIсыкIудэдэ упшIэтэн фае къоаехэри хъо мэхъу. къоаем екIырэ къоепсым къоае тэкъоафэ дэмыгъакIоным фэсэкъыгъэн фаy къоаем екIырэ къоепсыр уцышъомрэ гъожышъомрэ яфызэгу итэ шагъо хъун фаy.. къоае зышIыхэрэмэ аyIпэе фэшIы шIыгъэ адэ уадэхэр даигъэ шыт.
хьаблэ къоажэхэмэ, унэхэмэ акIэ ирахырэ къоаехэр ежхэмэ мы офым пэе акIэ яшIыгъэ пхъэмбгъу адэ уадэхэмкIэ акIэ дэапыагохэрэмэ къоае ирахы. къоаем ипс зы ешыхэ къышнэужы 10 – 12 дакъикъэ зыблэкIыэрэм псы пхырыкIынэ шэкIэ хъагъэ шэкI фыжы къабзэр япэ псы шыакIэ дгъауцIынызы къоаехэр аy икIоцы итлъаштых. ибгъутIукIэ яцыпэхэр зэфэшагъэ зэкъотыдзэнызы унэабэсынэ хэатыкIыгъэм еткIэнызы ипс эдгъашышт. ипс тэрэзэ экIыны пэе 8 сэхьаты фэдизэ пылъагъэ шытышт. 8 сэхьат къышнэужы къэтхьахыжынызы шэкIым и цыпэхэр къоае кIоцIлъыр къыкъомытэкъунэ догъэ зэфэтчъэнызы зэкъотыдзэшт, аy зэрилъэ къоае фызыпIэм дэтлъхьанызы ишыу пхъэмбгъу тэтуубэжынызы пхъэмбгъум ишыу отэгъугъэ тэтлъхьажынызы къоаер едгъафызыжышт. 3 сэхьат къышнэужы фызыгъэ къоае бзыгъэмэ я инагъэ а тхьакIыфэм и иныгъэ фэдизэ хъунэ тыбзыштых. къышнэужым къоае бзыгъэхэмэ зырызэ фирикъунэ шыгъу ятеттэкъонызы зырызэ пхъэмбгъухэмэ чъэзыуэ ятэтлъхьанызы джэрэштэ 24 сэхьатэ шыдгъалъышт. къышнэужырэ мафэм а къоаехэр акIэ шъукъое дгъатэкъоштых.
10 къг. къоаем ½ къг. къило ныкъо тэфэнэ и тхъу хэмыхыгъэ мэлы, псыцу шэпIцIанэ шэджэ дгъатэкъоагъэ къоаехэмэ яхэткIэнызы догъэ тыпшэшт. ипэчъэ зэгомыупкIыгъэ зэуIо тэхыгъэ, догъэ укъобзыгъэ гъахьарэзыгъэ мэлы, пшэны шынэ шъом ишIэгъ пытыпхыкIынызы и кIоцIы къоае тхьацу пшагъэр акIэ догъэ ифызэгу неэ жы къыхэмынэнэ пытэ ишIытIыхьагъэ изы шIыгъэн фаy. къышнэужым изы хъугъэ шъоэм ижэ пытыпхыкIыны пэе зэфэтшэнызы шъо кIоцIым жы къитымгъанэны пэе и ужыхэмэ акIэ татэункIэгорэм тфызыгурэм къыхэнагъэ жыр къызхэдгъакIыхэрэм ишхьа пытыпхыкIыжышт. икIоцIы итыушыхьагъэ къоаем псы къыхэнагъэ фэдэмэ шом къимынэнэ къыпхырышыны пэе шом и шылъыкIэкIэ ишIэгъы къэкIонэ мастэкIэ гъонэ зитIIу зишэ фэшIыгъэн фаy. игъахьарэзыкIэ ухыгъэ шъоэм илъы къоаехэр
10 – 12 джº и фэбагъэ ушыалъэм илъэ 6 мэзихэ шыгъалъыгъэмэ нахь ашIу мэхъу..
хьаткъо нури эрсоy
