AdIg'e star - KIPS’’E KEĞASIÇ’E

KIPS’’E KEĞASIÇ’E

Yis’’exer: Adıg’e: Arab: برقوق,Tr:Erik İn: plum, Fr: prune,Rus: слива,Latin: Prunus domestica

Kıps’’eexer Asya`m, Awrupa`m kiç’ığe zetéfığexer, Japonya`m, Çin`ım kiç’ığe zetéfığexer re Kuzey Amerika`m kiç’ığe zetéfığexer h’une zefeşhafı 3 şı meh’ux. Asya, Awrupe şhafı zediş`iğıxer: Giant, Presedent, İtalyan, Sugar, Stanley, Karagöynük, Köstendi, Diamond,Wictoria re Ph’egul’ıxer ( Papaz, Ph’egul’, Ğunce, Hawran); Japonya – Çin şhafı zediş`iğıxer: Climax, Santa Rosa, Beauty, Formosa; Tığemıwo Amerika şhafı zediş`iğıxer:Golden Beauty we Robinson zetéfığexer tl’ıtem l’eiştıx.

ZI FAYE WO Ş`IÇ’ER

Kıps’’exeme yazetéfığe ş`ıç’eç’e yaqure wo zetéfığe meh’u. Ph’egul’ kıps’’eer febebs’’eı, Awrupa kıps’’exer ş`ımafer şıa zıbleç’ıre şıetağe, fabe şıetağe zıbleç’ıre ç’ıp’exeme neha değow kaşesıx. Zı zawle müşgu çıg’ı şhafıxeme ya fede kıps’’emi °C +7.2 yixe şıağem xetıxe Ph’egul’ıxer sehat 400- 500 , Japon kıps’’exer, sehat 600, Awrupe kıps’’exeri sehat1000 ım yipşe şıa yakudiyew şıyegorem zeğapsefın fay. Kıps’’exeme şıar zegoawore wah’ter nekığe kızeüxığom re müşqu kıpıç’ağor arı. Ay peé pase nekığe kızeuzıxıre ph’egul’ıre Japon kıps’’exer ş`ımefem re ğetxapem başere ştıre xeğoguxeme kaşıbğasınım wu téşınıhane şıt. Kızeüxığe nekığexer °C –2.2 re –0.6 em yézeğışümi müşqu ş`ane s’’ıquxeme °C –1.1 mre –0.6 em kızefexırem yiyağe psınç’e yirağaç’ı.

ZI FAYE YAT’E Ş`IÇ’E

Kıps’’em yat’e zexez’ı başe yiep. L’apse zeéz’ığe zereşıtıxem peé yat’er k’uwuşe mıh’um’i kışesışüx. Yat’er pşeh’oal’e zıh’urem kıps’’e çıg’ım yiğaş`e maé meh’u. Pşah’o be zıxel’ı yat’exeme Japon zetéfığexer neha yézeğı, neha yéqu. Ç’ığul’e yat’exeme P. domestica (Awrupe kıps’’e) re P. cerasifera (ph’egul’), psı başe zıemıtı woğu yat’exeme h’ırs’e lapse pkır kıps’’e xesıh debğat’ıshanç’e neha yéqu. Yaneha yéqure yatem yi PH’ ı 6.5’arı.

YİŞÖXEZ’AÇ’E

kıps’’e zetéfığexeme ya şöxez’aç’eç’e moreşte zetéfığe şıtıx: yéj şözıxezz’eşürexer, yej t’eöq şözıxezz’eşürexer, yéjırımç’e bğe fede şhafı şı meh’ux. Ay peé yej t’eöq şözıxezz’eşürexer, yéjırımç’e bğe xer bğat’sı zıh’uxerem ya nekığexer bğe kemıne şöyaxiz’enı peé axeme yadişiğe nekığe sape kezıtıxerer a xate ç’ıp’em yadedğat’ısın fay. Nekığe ç’em peé yadet’ğat’ısıtı kıps’’e çıg’xeme yanekığe kızeüxığor adere kıps’’exeme yanekığe kızüxığom téterazere zetéfığem şışe h’un fay, amırıme nekığexer bğe keneneştıx.

Yéj şözıxezz’eşürexer	yéj t’eöq şözıxezz’eşürexer		Yéjırımç’e bğexer Zétéfığ Nekığe ç’e şejığe
D’Agén	Santa Rosa	Laroda	R.C.d’Altham	Giant, R.C Wiolétté, Stanléy
Bawoy	Climax	Santa Rosa, Laroda	Formosa	Burbank,Santa Rosa, Laroda
California Blué	Aynalı	Papaz, Ph’egul’	Présidént	Éarly Laxton’s
Czaré	Ph’egul’	Hawran	R.C Wiolétté	Giant, R.C.d’Altham Stanléy
Éarly Mirabéllé	Hawran	Ph’egul’	Burmosa	Santa Rosa
Gérman Pruné	Papaz	Aynalı	Sungold	Laroda
Monarch			Duarté	Réd Héart, Laroda, Réubénnél
Stanléy			Réd Héart	Burbank, Santa Rosa, Laroda, Nubiana
Giant			Laroda	Santa Rosa, Réd Héart
Sugar			Burbank	Santa Rosa, Formosa, Burmosa, Réd Héart, Laroda
Wictoria			Climax	Santa Rosa, Laroda
Yéllow Égg			Wickson	Santa Rosa
Kara Göynük			Grand Prix	İmpérial Épinéusé
Kösténdil			İmpérial Épinéusé	Bélla di Lawino
Üryani
Kıps’’e şüs’’e
D’ Agén
Anna Spath

ĞABEĞON

Naha beremç’e xesıh yaş`ızı yağabağo. yikutame pımıwupş`e yat’em et’ağeç’e woğabeğoşü. Kelem xesıhır çıg’ıjıxeme neha yaqu. Kıps’’er hırs’em xesıhı faş`ı.

ZITÉÇ’IĞEXER

Ç’E ZITÉÇ’IĞEXER

MYROBOLAN KIPS’’E

Te Ph’egul’ zét’ore Türk bzeç’e Can erik, Prunus cerasifera zetéfığeme yaxetı l’epkı şhaxer yipere s’’ıfıjıxemi yağat’ısew yaş`e şıtığ. Yat’e lebı, woteğo yat’exeme yaqu. Has’’ wus’’ıxemre l’apse şünım, woğum yézeğı.

Myrobolan

Myrobolan kıps’’e ç’esıjxer Awrupa (P.domestica) re Japon (P.salicina) l’epkım yizetéfığexemre zezeğıxemi ph’egul’ıre kıs’exeme yanıjı pş`ınır yéqurep.

Myrobolan ç’esıjıxeme yaşıu kıps’’e xesıh zıfepş`ırem kıps’’e çıg’ıxer yınew yikutamexer zeeç’ığe meh’ux. Çıg’ıxeme yağaş`exeri be meh’u.

MARİANNA KIPS’’E

Mı nıjır P.ceresifera mre P.munsoniana’mım hibrit h’uğeç’e yéj yéje fızegum kihağew gul’ate şıt. Yét’e lebım değow kışısıre mı nıjır yeğaasağe zetéfığexeme ya yézeğıç’eri naha beremç’e değo yéq`ö meh’u. Şhaç’erem President zetéfığem yézeğırep. Yimüşquxer pl’ıjı s’ıqu meh’u.

KIS’E Ç’ESIJ

Kıps’’eem peé nıko qoaş`e yie zı nıjı. Fabe tın zie yat’xeme yaqu. Zağore kıps’’e zetéfığexeme yazeğırep kıs’em xesıx feş`ığe kıps’’exeme pase müşqu yaş`e fejex, ya müşquxeri pase met’ığox. Has’’ wus’’ zequğe yat’exeme, kıps’’e keğesını peé kıs’e ç’esıxer nıjı femış`ığen fay.

ZENDAL Ç’ESIJ

Has’’ wus’’ be zıdeşıe ç’ıp’exeme, pşah’o be zıxel’ı yat’exeme kaşıbğasıştı kıps’’eexemç’e doğe zı nıjı feh’une şıt. Japon kıps’’e zetéfığexer mı ç’esıjıxeme yaşıu Awrupe kıps’’exeme yanehı şü`e xah’o yie feh’o şıt. Fabew yét’ef zıxel’ı yat’exeme yaqu. Zendal yişıu tétı xesıhxeme ya kıps’’exeme ya müşquxeme, değo yafiş`e meh’u.

H’IRS’E Ç’ESIJ

D’Agen fede zağore zetéfığexer h’ırs’e ç’esısıjım yişıu xesıhı feaş`ızı kağası. H’ırs’e ç’esıjır kıps’’em peé fezegu qoaş`ağe yie zı nıjı feh’u. Ğugew, yét’ef xel’e, müjal’e yat’exeme yaqu, yazeğı. H’ırs’em değat’ıhağe kıps’’eme yaşü`ığe fızegum yité şü`ığe yie meh’u.

KLON NI JIXER

PİXY

l’h’ançew zı nıjı. Pixy nıjım değat’ıshağe kıps’’exeme ya yinı h’uç’e %30 neha s’’ıqu yéş`ı. Ay peé kıps’’e çıg’ıxer neha zepeblağe meh’uzı xatem kıps’’e çıg’ı be yéfe. Zı dekarım 100-200 çıg’ı téfe. Kıps’’e zetéfığe pstewumi yéqu. Mı nıjım deş`ıhağe kıps’’exeme yil’esı t’`um müşqü kıpıç’e feje. müşquxeme yayını h’uç’emi yéqu. Pixy ç’esıj nıjım değat’ıshağe kıps’’em yimüşqu kıps’’exeme ya şeşığu bew, aşü`ı meh’ux.

Myrobolan B

kıps’’e zetéfığexeme beç’e yazeğı. Stool Bed Layering xeme ph’e yikutame pımıwupç’e yat’em ét’ağeç’e woğabeğoşü. Kıps’’e zetéfığexeme yenaha berem yéqu. Stool Bed Layering yikutame pımıwupç’e yat’em ét’ağeç’e woğabeğoşü. kutame pıwupş`ığe éuğeç’e zıwubıtırem yi % maé.

qoaş`e yie kitırer be çıg’ı meh’ux. Woğum re ç’ığul’e yat’e şabem doğe yézeğıx.

Myrobolan GF-31

qoş`eşüxe yie zı nıjı. yikutame pımıwupş`e yat’em et’ağeç’e woğabeğoşü..

Marianna GF 8-1

Mı nıjır yat’e woteğum şewublağe, pşehoal’e yat’e. Yat’ef zıxel’ı yat’e, yat’e lebım fede yat’e ş`ıç’e şhafı beme yaqu. Yat’e woteğum yiyézeğıç’eç’e Myrolandan nım naha şüe şıt. Müşqu be kite çıg’ıxer yéş`ı. yikutame pımıwupş`e yat’em et’ağeç’e, yikutame s’’ıne pıwupş`ığe éuğeç’e rehate woğabeğoşü.

XATE ĞATEREZIÇ’E

Ş`ımafer febebs’’e zıbleç’ıre xeğeguxeme bjıham, ş`ımafer şıa zıbleç’ıre xeğeguxeme ğetxapem çıg’ı s’’ıquxer ğat’sığen fay. Kıps’’e xate ç’ıştı xatem yiyat’e çıg’ıxer wumığat’ısı rap’ş`e maze 1-2 yipe h’uştıme bjıham k’uwo jöağew psı éç’ıp’e fayeme psı eç’ıp’ere psı éğahap’exer feş`ığe ğaharezığen fay.

Çıg’ı s’’ıquxer zışıdğat’ışıstı ş`ıguxeme ğal’eğoaç’e zıfet’ç’ırem kışnewujı yazepeşıjağe cm 60 x 60. h’une cm 50. yik’uwağe k’ubanexer t’ığen fay.

Dğat’ısıreme yazepeşıjağe fızegur metre 4x5, 5x5, 6x6 amırıme metre 7x7 huşt. Ğat’ısığom yape çıg’ı s’’ıquxeme yapl’ığe, yal’apsexer pıwupş`ığe, yiatığağe cm 80- 100. bleç’ıre kutame yieme kutame 2-3 yipşe kenere ç’ıhağer pıwupş`ığe ğaharezığen fayex. Çıg’ı s’’ıqu ğat’ısınır, pkew diığe ğat’ısığe xesıh zıfeşığem cm.10 yat’ şıum kıténene ğat’ısğen fayex. Ğat’ısığom k’ubanem yiqos’’ı bılım yébzı sığer kiç’ığe yat’em xeğaquhağe k’ubanem yiş`eğı yitekoağe kelıjıreri çıg’ır k’ubanem zidğat’ısha kışnewujı yil’apsexeme yatéttekojışt. Ğat’ısığom kışnewujı pse psı édğhajınızı ph’e éğawuko yafeç’ıjışt. yej t’eöq şözıxezz’eşürexer, yéjırımç’e bğexemç’e xate bğat’ısı zıhurem çıg’ı 8 ım zı ç’e şejığe yafeh’une kıps’’e çıg’ı yaxedğat’ıshagorem ğat’ısığen fay.

YİL’ES YÉPL’IÇ’E

YAT’E LEJIN :

kıps’’e xatexer bjıham ze, ğetxapem t’`u fedize şece jöğen fay. Ğetxapem çıg’ıxeme ya pkı ş`eğıxer cüçöğen fay.

PSI EĞAHAN :

zı yil’esım mm 750 neha maé kızeşxıre xeğoguxeme zı ğaterezığeç’eç’e ğemafe mazexeme psı yaéğahağen fay. Jöneğu mazem yiznıkorem kışnewujı şıféjew bjıha woşxıxer keşxıne féjefe yat’em yiş`ıç’em yépxığe 8 – 10 éğahağu fedize psı yaébğehan faye huşt.

YÉBZI YÉTIN :

Kıps’’e çıg’ıxeme yaptıştı yébzır yat’em yianalizı kiç’ıremç’e hésapı ş`ığe yétığen fay. Yébzım yibağe çıg’ım yinıbjı, kıpıç’erem yibağe, yat’em yiş`ıç’e yépxığe şıt. Kimya yébzıxeme yaşışe fosfor, potasyum yébzıxer ş`ımafem yişha; azot yébzıri ş`ımafem yikışnewujı ğetxapem yaxeh’oğu femıje rap’ş`e yétığen fay. Azot yébzıxer çıg’ım yixeh’oğu yişüağe yéç’ı, bor re kalsiyum yébzıxer kapıç’ere müşqum xah’o feş`ı doğu yéş`ıx. Yil’es kesi ton 2 – 3 blım yébzı sığe yéptıme yüş`ağe yéç’ı. Yil’esı t’`um ze yéptıştı mineral yébzı wus’ışöem yat’em yifizik ş`ıç’e yiwuzenç’ınç’e değu.

H’OİN:

Modifiyé tépl’aç’e yie h’oiç’e kıps’’e zetéfığe pstewumi neha doğe yéqu. Yenaha zequrer Japon kıps’’exeme ya kutamexer zepimiş`ıne qoaş`e yiew kutame pkewuxer feş`ınım yépesığe wu fesakın fay.

Zağore zetéfığexer zade, zağorexeri zeez’ığe zereç’ırem peé ya h’oiç’e yaş`ıç’eme yapxığe h’un fay. Zı Japon kıps’’e zetéfığe h’ure Santa Rosa we Wickson kıps’’er zade zerç’ırem peé, axeme zeez’ığe ş`ıç’em yiribğaqone yiwujı wütıne meh’u. Burbank kıps’’e zetéfığeri zeez’ığe zereç’ırem peé neha zade bğaç’ıne yiwujı wütıne meh’u.

Yapere yını h’uğo ğem yikışnewujıre ş`ımafem yibğuxemç’e zexeç’ığe kutamexer pkışüxem cm 40-75 peşıje pıtıwupş`ıştıx. Ph’e h’uğe kutemexemre adere wuzfemıyeştı kutamexer pıtıwpş`ınızı xetxıştıx. Kışnewujım yémıqure wuzfemiyeştı kutemexeri xexığe, kutame yinıxemre kutame s’’ıquxeme ş`ıç’e ğaterezığe yétıjığe th’oiğe huştıx.

MÜŞQU ĞAÉP’AÇ’E :

Kıps’’e müşquxer ujüşe kızpıç’erem, a ş`aç’eç’e, maçine ş`aç’eç’e, kimya azeğuç’e bğaép’em wol’ei. Naha beremç’e Japon kıps’’e zetéfığexemre zağore ph’egul’xeme başe kapeç’ezı çıg’ım woteğu feh’ux. Şhaç’erem ph’egul’ıxer zağore wuğoyığe zereh’urem peé wuğoyikesi ğaép’ağe meh’u. Adere kıps’’e zetéfığexer a ç’e bğaterezıne, yikıpıç’eğu Mekuwoğ mazem kışnewujı yazepeşıjağe cm 5 ım zı kıps’’e müşqu pıl’ı h’une kebbğanenızı aderexer pıpçıştıx.

Maçineç’e bğap’eénı peé müşquxeme ya ç’exer pıte mıh’uxe rapş`e çıg’ım yipkışüxe ğal’el’nıç’e meh’u.

Kimyaç’e bğap’eénı peé nekığe kızeuxığom DN – 289, Elgerol 30 amırıme Elgerol 318 azeğuç’e meh’u.

KIPS’’E ZETÉFIĞEXER

PH’EGUL’IXER

Şüh’ant’ew yaşxı yawuxıre ph’egul’ıxeme ya müşquxer Melıl’feoğu – Jöneğu mazem yawğoyıx.

T’ığoağe yawuxıre Aynalı zetéfığer Mekuwoğu mazem yifızegu yawğoyıx. Çıg’ıxeme ya kutamexer zepeblağexe be kutame zeez’ığe yie, m 4-8 fedize atığe meh’ux.

Papaz

yimüşqu yinığe fızegum yite (gram 15-17) h’uraye, yıişö wus’’şö ç’aps’’e lıde şıt. Psı éte aşüe ş`ane zegowute meh’u. yéj t’eöq

şözıxezz’eşüreme yaşış. Yaş`ere yenaha doğe, yinekığe şöxezz’ejıre şejığer Aynalı zetéfığem yişejığexer arı.

PH’EGUL’

Papazım neha h’uraye şıt wus’ışö cefew, xafe, psı éte yilı p’aé şıt.zıt’ığoaxerem neha değu meh’u. Zı müşqum yifızeguğe woteğuğe gram 15-20. Yéj şözıxezz’ejıreme yaşış.

Kebap

Papaz re Can’ım nehayine müşqu (gram 10-13) téunç’ağe, h’uraye wus’ışö ç’ps’e lıdew aşüı meh’u.

Hawran

Papazım mafe 10-15 yikışnewujı yağoyıx. Yıişö wus’ışö cefe, zım yiwoteğuğe gram 17-20 keqo, t’eöq xafe şıt. Yişö aderexeme wuzapl’ırem neha p’aé, yiç’exer s’’ıqux. Yéj zığat’emıjırexeme yaşış.

Aynalı

Müşqur ğojı şöem yişıu nequşha pl’ıjı yie şıt. Psı éte xafe zı müşqum yiwoteğuğe gram 35-40 keqo. Yéj şözıxezz’ejıreme yaşış.

JAPON KIPS’’EXER

Formosa

yı zı müşqum yiwoteğuğe gram 55-60 keqoew gum fede ş`ıç’e yie ğojı işöem yişıu more pl’ıjışö şıt. Yimüşqu lı ğojışöew psı éte aşüe me pixe meh’u. Mek’uwoğ mazem kışnewujı pşxıne meh’ux. Yinekığe şöxiz’enı peé Santa Rosa, Wickson re Beauty kıps’’e zetéfığexeme ya nekığe şejıxer yéqu.

Santa Rosa Formasa mre are zedeh’uxe zı müşqu woteğuğe gram 55-60 keqoe zı zetéfığe şıt. Yişö more ç’aps’’e, pşeğaşö tépl’ daxe yie meh’u. Müşqum yilı şepl’ı ç’aps’’aşö-pl’ıje,aşüe,me pixe pısı éte meh’u. Yinekığexer yiğat’emını peé Formosa, Methley, Burmosa, Beaty, Golden Japon amırıme Wickson nekığe şejığe xeme şöxaz’e.

Climax

Formosa zetéfığem zı thamafe yikışnewujı pşxıne meh’u. Müşquxer ç’enç’em fede, yişö pl’jı, moraşö ğojı fıkadexer xese şö ujü yie meh’u. Müşqum yilı ğojışö, psı éte şabe, me aşü`ı be pixe fızegu aşü`ığaç’e él’e şıt. Yinekığeme şöyaxiz’enı peé Santa Rosa kıps’’e zetéfığe nekığem yişejıxer yéqu.Yaşere mı zetéfığexeme yapemış`e Bez’ewoğu mazem yifızegu pşxıne h’ure Red Heart, Bez’ewoğu mazem kışnewujı pşxışüne kesıre Burbank; Şışhah’u mazem yifızegu t’ığore Daurte, Reubunnel, Burmosa, Nubiana, Laroda re Wickson fede l’ep’`ağe yie kıps’’e zetéfığexer kéğası féjağex.

AWRUPA KIPS’’EXER

naha beremç’e yağağumi s’’ıne wuxınım yéquxeri şıex. Yéj şözıxezz’ejıreme yaşış. Çıg’ıxeme ya kutamexer ze peşıjexe kutame zade. Kutame zeeç’ığe, kutame kewfexığe ş`ıç’e yea meh’ux. Ya atığağe metre 12 fedize meh’uşü.

Stanley

Şışhah’u mazem yiyıç’ığom kesı. Yı zı müşqu woteğuğe gram 58 fedize keqo. Ç’enç’em fede more, şüs’’aşö meh’u. Müşqu lır ğojı,ş`ane,aşü`ı meh’u.

Giant

Şışhah’u mazem yifızegu kesı. Yı zı müşqum yiwoteğuğe gram 55, pl’ıjı, more ç’aps’’aşö,aşü`ı meh’u

President

Bez’ewoğ mazem kışnewujı kesı. Çıg’ım be dede kıpeç’e. şap’em cade şaşefe yawubıte zı kıps’’e zetéfığ. Yimüşquxer h’uraye,pşağo téte. pl’ıjışö, fızegu aşü`ığaç’e yiew, zı müşqum yiwoteğuğe gram 40-50 yafızegu keqo.

Sugar

Bez’ewoğu mazem kışnewujı kesı. zı müşqum yiwoteğuğe gram 40-50 yafızegu keqo meh’u. Müşquxer ç’enç’em fede, pl’jı, moreşö pşağo téte meh’u. Müşqum yilı ğojışö, psı éte aşü`ı, t’eöq me aşü`ı pixe şıt.

KIPS’’EXEME YA SIMECAĞEXER YAYAĞE YÉZĞAÇ’IREME YAPE KEÇ’IÇ’E

Kıps’’e k’upse hamluw (Cydia Funebrana): kıps’’e k’upse hamluw müşqum yiç’ı kıxeç’ıp’em yiujıxemç’e, müşqu t’`um yizenesığom müşqum yiqos’’ı yéhax. Jöneğu mazem yapere thamafem şewuble hant’ırap’iyi h’uğexe müşqum keç’ıjıxezı Mekuwoğu mazem yikışnewujı nesıfe müşquxeme yayağe yirağaç’ı. A ş`aç’eç’e yape wukeç’ıne zıh’uç’e hamluw zıxesı kıps’’ee müşquxer zırıze yaxeçığe, ğoyığexe k’uwe kubane ş`ığe ay yitekoağexe, yat’e ş`eğım et’eğen fayex. Kimya azeğuç’e yape keç’ıç’er; Phosalone, Azinphos Methyl amırıme Carbaryl azeğum şışe gram 200 ır lt. 100 psım xeğaquhağe çıg’ım yimüşquxeme ya téwutxeğen fay.

Kıps’’e bje ph’exı(Hoplocampa flawa L.): Hamluw larwa, kıps’’e müşqum yiyınağe noh’ute s’e fedizı zıh’ure ğoem yéğonızı müşqu h’une fejağexer kiréğatekoxıx. Kıps’’e müşqum yiç’e qos’’ır yireşxıç’ı. Kıps’’e bje ph’exı zépl’eğul’`erem ş`ımafem xatem yiyat’e lejığen fay areşteç’e maé pş`ım l’eiştıx. Kimyaazeğuç’e yape keç’ıç’e; nekığe kızeuxığoem amırıme nekığe thapexer pıtekune zıfejerem Parathion Methyl, Endosülfan, Phosalone amırıme Azinphos-Methyl fede zıxel’ı azeğuxeme yaşışe ml. 200 er lt.100 psım xeğaquhağe çıg’ıxeme değo yatéwutxeğen fay.

Zıtxığer

Hatko Nuri Ersoy

* Telif hakk tarafıma aittir basım ve yayını izine tabidir.

* copyright belongs to me. republished without permission

* Авторские права принадлежат мне. перепечатываться без разрешения