Nano : Yunanıbzemre latinıbzémre xaxığe zı ts`e.  Adiğ’ebzem zepırıdğazec’’e Ts`ıfı ts`ıqu, ts`ıqujiyı  meh`u adiğabzec’’e nanuw um fed. Ay feşhafe miliyarım yı qots`ı zı  oc’’em yıc’’ek`oağe  meh`u. Mıy pe’ew zı métrer  miliyarım tewgoşağem yızıre meh`u, pémış’ı  oc’’e zı milimétrem miliyonum téwgoşağem yızırer arı.

Maddém yı zı milimétrém miliyonum téwgoşağem yı zırém, yı yınağé  fedizım  nésé wöxıné, wuzıfayéxemré wuzı fémıyéxemre  zexebdzıne  maddém  ş’ekets'e ş’ığac’’e yéptınır nano téknoloji  meh`u.

 

Nano téknoloji yıl’es başé mış’e dünayém yı endüstri pıtı kutamexeme zépstewumi yada’iğıne huşt. Endüstrim bğu yırıtışt.

Nano téknoloji Atom re molékülım yıfeşeçığec’’e  yej feşhafe fe azağec’’e, téknik ş’ac’’ec’’e  ade wadexeme,   makinéxeme, k’uxeme, wunexeme yaş’ıc’’e zeblih`uşt.  Nano tékmoljic’e ş’ığexeme yapşıc’’e’ri şhafı h`uşt. c’ı zeretıpşıre metreri nanométré h`unı fay arızı  c’ı metrer yaş’ıne yıwujı yıtix.

 

Almanyér mı ofım yıperıtığe şıt. 1 miliyar doları nahıbe mı téknolojim pıl`ıxeme péğaqodéné akçe kaqap`e féğezağ. IBM, FUJİTSU, INTE`L  firmaxeme nano téknolojic’’e yı yınağe mikroskopıc’’e pl`eğum l`ec’’ıne éléktronik çipxer yaş’ıne laje féjağex.

Amerikam nebğe ofım feşxafe düwelım, nano téknolojim fiğazağe akçer 2003 yıl`esım pé’e  600 miliyon dolar. Japonyém yı ekonomi ya naha be éléktronikim  kıhıre wasem zere tetım pé’e nano téknolojim pıl`ıxeme ya lejac’’e pé’e   500 miliyon dolar peğaqodene akçe keqop`e feğezağ.

 

Çin  yape kaqow Rusye, Almanye, İngilteremi mı ofım yı şüağe zéxaş’ıc’’ığ. Ay pé’e mı düwelıxer yej yats’ıfıxeme yaşışe, nano téknolojim pıl`ıxeme ya pé’e düwel akçem şışe téknolojim yırılajereme yaratıne akçe  feğaşüağ.  Mı yawujıre mafexeme nano téknolojimc’’e zı metrem miliyarım tegoşağem yızırem fedize a ş’ığe  pkı ş’ığexer p`şım l`eine  h’uğe. Mı téknolojimc’’e ş’exe yişö föak`o   mıh`o ğalexer,  yüş’ağe nah psınc’’e kaqo nah l`eşı azéğuxer, nah şıje qore golf goawxer yaş’ıx.

Nano téknoloji lézac’’emc’’e kabiném yıdeapıağac’’ec’’e Taywan ım 2012 yılesı  nes’e 32 milyon dolar yıwase bılım yış’ışt. Aréştéw 350 milyar dolar akçe zie Taywan ekonomim yı % 10 ur yıwbğuşt.

 

Nepe  pş’ıha fede kıtfaqomiy   c’ı   t`ığı   ş’enlıte (kompitér) xeme yaneha psınc’’e lajerem, mini zawle naha yıpşe psınc’’e kompiterxer, l`ıntfe qots`ım yıfe  l`ıntfe qots`ım yırriqogome  sımac’ağexer  yiğote  zığah`ujıre  robot ts`ıquxer,  nıber zegöamıbze qots`ım yl`ıxer zış’ıjışt robotxer,

Bétonum nahe qoaş’e,  pıte plastikc’’e ş’ığe wunexer,  yı h`ıyac’’e yıwbıtığe éléktirikimc’’e lajeré lıtsıxer, bec’’e nah psınc’’e nahe doğo aşe zedıxetıxer taperé  yıl`esıxeme tape  kıc’’ığe  tl`eğuştıx. Enérji qodığer, of ş’enım pıqoadere énérjir nahe ma’ededem k`exışt şhamıpe fızegum yıqadere énérjir zimıye fedizim kexım l`eişt.

 

Ts`ıfıxeme yape şımı’er gupsısec’’e yagu keğac’’ı,  yagu yırah`uha yıkışnewjı zegupsısığexer yağatsa’e.  Şöri mı teknolejim sıdı ş`exer k`ıhım l`eişt ze şögupsısi şü akıl teöjğaf. 

Nano téknolojim ts`ıfı şıac’’em sıdıxer kıxil`haştıx ze tegupsısın . zıtsec’’e akçe wumı’ığıjıne zı şıac’’e şügu kejüğac’’, mı şıac’’em banke kartım yıyeh’oc’’ıc’’e nano  téknolojic’’e xeh`onığe yetığe yıqots`ı wuzfeyeştı  zepstewi  ş’en yıte zı kart tejğagupsıs,  lejaqom kıwkozenığe akçere zeüğaş’ağe akçeré mı kartım yıté,  t`eoq nah yıpe tıqon, zı ts`ıfım  yıxet şha çxıl`,   yı k`u fıc’’e aze çxıl`, yı düwel yıc’’ıp`e (pasport) çxıl`,   zı şec’ağe  yec’ap`em kıirxığe  yéc’ağ çıxıl`,   yıl`ı  zıdixet, yı DNA,  biliğac’’ığe sımec’ağexer, yışha kiriqoağe h`un muh`un ofıxer, yı lajexer, laje telha yıratığexer, yec’aqo şha çxıl`ı ….. fede fügu kec’ıre  zewuji   wuzfeyene zepstewi ş`en psewur yıte nano téknolojic’’e  ş’ığe yejıri  ts`qujiye zı kart.

Mıxer népe pş’ıha fede küşfaqomi  taperé yilesıxemé tl`eğune şıt.

 

Tıp  ş’ıp`e çağem nano téknolojir psınc’’e ş’ıc’’e daiğın l`eine neğasığ.

 Azexeme  yaoremc’’e bilmimc’’e yış’ığac’’e feh`uğe guşac’’ec’’e yaore nano téknolojim yüş’ağe sıdı fedizé keqoşt yepl`e, tereze zerağaş’eni pé’e zı kobay şöyem yı né  yezğal`eğure optik lıpse  (sinir)ır zepawupş’i

Şöyer neşö yaş’ığ. 

Ykışnewujı  zepawupş’ığem yı fızegu mikroskobik nano zıze ts’qujiyexer xel`e psınç enjekte yaş’ığ

 

Kışnewujım zepawupş’ığağe  lıpse (sinir)xeme yej yeje zeğaş’eji neşü huğağe şöayem  yıl`eğujı hujığ.

Nano tenolojic’’e of zğats`aexeme  mı téknolojimc’’e  yaş’ağexer paténtc’’e keğağunıhaşt düwelxeme yıl`es t`oc’’ı nes’é  a téknolojir yaığışt.

Patent zimie duwelxer  patent ziexeme yapxınığe h`une huşt.

Nano téknolojim yuş’ağe zış’e  c’ı yırılajere düwelxer l`ebeku yipe yahışt yıpe qoağe h’uştıx yirımılajere düwelxer   lebekuşe yuwıjı kınağe huştıx.

 

TIZ TETIŞTIXER

1 - Nano téknolojir sdı pa’e

2 - Nano téknolojimc’e wuzirilejem l’eiştıxer

3 - Kıec’ıp’e

4 - Kızdıec’ığer

Hatko Nuri