Adıg’exem l'epkğeqod zeraş`ılağer aşteğen fay, Adıg’e xeğegur yiç'erıç'ew ğepsıjığen fay!
Népe, jonığuaç'em yi 21, Adıg’eme l'epkğeqod zeraş`ılağemre yiç'ıgu zererafığemre yil'es 147-re zereh'uğem yipeğoç' ıç'yi Adıg’e xeğegum yicıryi zı l'ebekuç'e nah peblağe tızereh'uğem yimafew şıt.
Adıg’exer (çérkesxer) Adıg’e xeğegou çérkésyiém yi ç'ıp'erıs l'epkıxew şıtıx. tıbzer, tyik'ulьturer, tyişen-xabzexer ıç'yi tyişıeç'e-psewç'er tızşıpsewğe ç'ıgum yil'es myin pçağexemm kakos'' psıhağe.
Tyixek'u çérkésyiér ıç'yi tyil'epk kızıh'uğem şéğejağew kıttébanere téxaqo-h'unç'aqoxem tapewçüjew tyişhafyitınığer ıç'yi tşol'apew tyiexer ketıwh'umen faéu h'uğe. awo ya 18-re leşeğum yi yat'onere ç'el'enıko wurıs paçıhağum yimpéryialyist şıç'ew zızeryiwuşömbğunew polyityikexer şızeryihağem tyil'epk xemıkoç'ejın şöbjxer ryixığ.
Wurıs paçıhağum tıpewçüjıze leşeğum k'éh'ou ıkudıyğe şhafyitınığe zawom yiç'ewxım, 1864-re yil'esım kıttéquağex. çérkesyiér zel'awobıtığ. tyil'epk yinyi s''ıquyi bzıl'fığyi amıou yixek'u rafığ. tyi kwacexer tyi hasexer tyi xatexer ağestığ. faşeu tyil'epk psewç'e amalxer aeç'axığ
A yil'esxem wurıs-çérkés zawom yi wofyis'yialьne taryih'ıtxew al'ıteştığe adolьf bérjé (1828-1886) kıtıre pçağexemç'e wurıs-Adıg’e zawom Adıg’e myin 400 fedyiz şawoç'ığ, myin 497-re fedyizyi rafığ. mıxem anahıberyi çıem ıç'yi zepaxıre wuzxem ağelağex. ya xek'u k'inejığe Adıg’em yipçağer myin 80 nah h'uştığep. (a l'eh'anım ar Adıg’eme ya % 10 h'uştığep.)
Mı thamıç'ağor kızeh'ulağe ıç'yi zıl'eğuğeme kaotejığexem, katxıjığe arxyivxem kızeryiğel'ağoremç'e wurıs paçıhağum ya 19-re leşeğum zyiç'ıgu yis Adıg’exeme aryiş`ılağe zawor wueşığe quaç'eme ya kızerıqo zéquaç'e zereşımıtır ğenefağe. Wurısyé r zıfeyağer zı ç'ıp'e gore kızeç'yiğehanew arığep. ar zıfeyağer çérkésyiém yi ç'ıdel'f l'epkew Adıg’exer ıç'yi axeme axetew çérkésyiém yişhafyitınığem fezewoğe l'epkıxer yaç'ıgu ryifınxew ıç'yi ığeqodınew arığe.
Wurıs-çérkes zawor zawoxığem yil'es 146-re téşağemyi Wurısyé m yi polyityik syistémer zıt'o-zışe zebleh'uğemyi Adıg’eme épl'ıç'ew fıryaer zeblah'uğep. zyiç'ıgu k'inejığe Adıg’exer wurısxem zerexağeqoç'eştxem awojı yitıx ıç'yi témır kohap'e kafkazım kırafığe Adıg’exem ya xek'u ağezejınım yi fyitınığexer aratırep.
Népe, yapçağe myin 700-m fedız h'ure Adıg’exer (kebartaéxer, şercésxer, Adıg’exer, şapsığexer) yaéğeşere xek'um yi %20 nah mıh'ure ç'ınal'em ıç'yi Wurısyé m yi subъékt 6-me arıtekwahığew (adıgéyi,keberteé-bel'kar, kereşeé-şerces, krasnodar ıç'yi stavropol kray, témır wosétya-mezdegu şöl'ır)aşepsewx. démokratyikéu al'ıtere Wurısyé fédéras'yiém Adıg’eme yahılağew yicıryi wurıs paçıhağum yipolyityike zeréhe. dyiasporam keral 50-m yitekwahığew aşıpsewre myillyiwon 6-m k'éh'ure Adıg’exem abze ıç'yi yak'ulьture aşoqodı.
2005-re yil'esım bez'ewoğum yi 1-m Wurısyé fédéras'yiém yi keralığo dumem Adıg’e l'epkğeqodır aştenew txıl' rahıleğağ. awo dyin ıç'yi l'epk épl'ıç'e guha-gujım şomıç'ışüğe Wurısyé thamatexem Wurısyé keralığom bleç'ığem şyiş`ığe mıh'o-mışexem apay xabzem tétew ıç'yi s''ıfığe şaph'exem adyiştere pşedeç'ıjır afeştağep.
Te, Wurısyé keralığom ya 18-re leşeğum şéğejağew ya 20-re leşeğum nes Adıg’eme yahılağew şızeryihağe l'epkğeqod polyityiker aştenew ıç'yi tızç'edaworexemç'e kıdıreğaştenew zeredunaéu tışüace.
Te tızç'edawoxerer :
Wurısyé fédéras'yiér, Wurısyé keralığom Adıg’e l'epkım l'epkğeqod zeryiş`ılağer ıç'yi yiç'ıgu zeryifığer ıştenew ıç'yi Adıg’exer Wurısyé fédéras'yiémyi, dyiasporamyi keral 10 pçağexem yitekwahığew ıç'yi zel'ınemısıxew zereşıpsewxerer, ar axem apay zereşınağo deder ıl'eğun fay.
Caş pışağew :
1) Wurısyém «Adıg’eme l'epkğeqod zeraryiş`ılağer ı`kyi yi ç'ıgu zerafığer» ışten fay, jonığuaç'em yi 21-rer zeredunaéu «Adıg’e l'epkım yi l'epkğeqod ıç'yi yi ç'ıgu zererafığem» yi mafew şıtın ıç'yi a mafer Adıg’e pstewmç'yi ğepsef mafew ş`ığen fay.
2) wuf-m, tyi xek'um yis Adıg’exer subъékt zakom tétığo yaeu (şhafyitew) zeryisışünxem pay yişıç'ağe xabzexer ığes''eç'en fay.
3) tyiç'ıgujı şızerahere assyimyilyas'yié polyityikexer ğewçüjın; tıbze, tyixabzexer ıç'yi tyi dyin psewç'er amıwkonım, l'ığeqotenım ıç'yi zéğewjıjınım paé keralığo epıeğu keğotığen fay.
4) dyiasporam şıpsewre Adıg’exem,unpo-m 1997-re yil'esım zerışteğe wunaşöm fedew «zyi xek'u rafığe l'epk status» ratığen, xek'um ağezejınımk1e yaofxer zığepsınç'eşt ıç'yi axer aş ç'ezğeguş`uşt epıeğuxer kafeğotığew aş l'apse feh'uşt keralığo xabzexer ğehazırığen fay.
5) Adıg’exem Wurısyé fédéras'yiém amığezejıştmyi zışıpsewxere keralığom zeryisxew yat'onere grajdanstvem yifyitınığexer aratınew ıç'yi yaç'ıguj wune, ofşen şızerağeğotınımç'e xewşhafıç'ığe éqolaç'exer yaenır mış yapere l'ewbekow h'un ıl'eç'ışt.
6) dyiasporam şıpsewşt tl'epkeğuxem abzere yaxabzere kawoh'umenım ıç'yi xağeh'oşünım pay, Adıg’exer zeryis keralığoxem adeguşıenxew ıç'yi aş pıl' xasexem sıd fede l'enıkoç'yi adéenxe fay.
7) népe égyipet, lyivyiya, yiwordanyié ık1yi syiryiém fede xeğeguxem kaşyiteceğe bırsır ofxem apaé aş şıpsewre tyil'epkeğuxem karık1oştım téğegumeç'ı. Wurısyé fédéras'yiém mı xeğeguxem aryis tyil'epkeğuxer zıxefeğaxe k'inığoxem xyişıjıxew yaxek'u ağezejınım çanew delejen faé.
8) tyi xek'u Adıg’e l'epk ofxem apıl' tyi s''ıfxem zeryaoxerem ıç'yi zeretéunç'exerem ç'ewx faş`ınew ıç'yi zyilajexem pşedeç'ıj arağehın fay.
9) Adıg’e l'epkır éj yişhe of zexyifınew fyitınığe zeryier aşteğen fay.
Adıg’e xeğegupsexem as''eç'e mıxer zeşozıxıştxer wah'te lıé tıramığaşeu ağes'eç'enew ıç'yi zeredunaéu mı tızç'edaworexemç'e kddıreğaştenew tyace. worepsawo Adıg’eu tıkızereneşt baner! worepsawo Adıg’e xeğegur! Adıg’e xeğegupsexer.
