BJINIF
Yis’’xer: Adıg’e:Bjınıf, Arab: ثوم ,Tr:Sarımsak, Fr: Ail, İng: Garlic Rus: Чеснок,Latin. Allium satiwum,
Yibleç’ığe wah’tejı
Bjınıfır yape Hindistan ç’ıp’em re Asya fızegum kışıh’uğeç’e gu l’eate. Bıjınıfım yibleç’ığe s’’ıfım yibleç’ığe fedize jı. Yapere wah’tejım sümérxeme bjınıfır zéraş`eştığer azeğo zére daiğığer kaenıjığe arkéoloji xemç’e xeaş`ıç’e şıt. Yapere Mısır ıjım yis’’ıfıxemi bjınıf yaşke azeğu yaş`e zereşıtığer teş`e. Gizek pramitır yézğaşığe firawun Kéops um ofım şılajeréxeme bıjınıfır bere zeriğaşkıştığer zeteğaş`e.
Bjınıfır İsrailım yişawoxeme Mısırım kıraxi Filistinım keahığ. Ay kiç’i Anadolum re İyonyam zebg’ırıç’ığ. Mı şxını ş`ağor haçlı dıze zawöaqöxeme Fıransem zı dahığ.
Wus'ı şükont’ağaç’e ş`ıç’e
Yil’esit’`uç’e şıh’o s’’e zawle zeddıxete şha zıwubıtıre zı wusı şükont’ağaç’e. Bjınıfım yapere yil’esım zı s’’e zawle zedıxete şha yéş`ı, yét’onere yil’esım nekığe kızeöxızı ç’e ketı. Bjınıf keğasınır yiç’eç’e mıh’o yis’’exemç’e meh’u.
Yizetéfığexer
Pase fıjı, ç’ase şepl’ı h’une zetéfıği t’`u yie meh’u
Yixeth’ıç’ınığe
Şxınıxeme aşüığaç’e kazıtre bıjınıfım yigr 100 mım gr 63.8 psı, gr 28.2 karbonhidrat, gr 5.3 protéin, gr 0.2 dağe, 1.1 seliloz xet. Kalori kitırer 140 Cal . yiqos’’ı A, B1, B2, Niasin re C witaminxer xel.
Yiazeğu şüağexer
Bilim s’’ıfıxeme: l’ıntfexer yéğabıh’u, l’ı atığer kirağafexı l’ım yiujuğe p’aé yéş`ızı l’ı ps’’enım yipe keç’ı mıy fede şüağexemç’e l’ıntfe re gu sımecenığem yişüağe keç’ı. Ay pémış`e l’ım xetı dağexeme yitegoşağe bağer zépéwo yéş`ızı kolléstrol bağer kıreğafexı. Nıber, ç’et’iyir, zezır kızeirağatacezı nıbe ğat’ıqunım yişüağe yéç’ı.
Keğasıç’e:
Zequre yat’e, zequre wor
Psı eşe pşah’o xele yat’e lığ, yiketıç’e l’eşığe fızegum yite yat’exer şüı yél’eğu. Şığu calsium başe zıxel’ı yat’er yéqurep mıy fede yat’em yişhaxer yéğaşü.
Bjınıfır, gatxe fabeps’’ı lebe bleç’ıre ç’ıpexeme yaqo şıt. Zı faye febağer ºC 15-20 febağer ºC 25 em yipşe zıh’urem yiğal’eşırep. Mefe nef ç’ıha faye şıt, mefe nefır ç’ak’ö zıh’urem yişha yını mıh’o s’’qo kene.
Yat’e ğaharezıç’e
Ş`en, ğat’ısınım zı maze yipe yat’em yişıç’eç’e 1-2 zı t’`ue yilebığe yéqo şıte wah’tem téğeterezağe çöabzeç’e yat’er jöğen fay. Yat’e tekejıxer ğatekoağe yet’e şıum kıtehağe wusı lapse zexel’ıxer wukobzını peé laşöre kith’ (tırmık) yéwenığen fay. Areştew ş`ıgur kabze yi işo zenç’ıbze ğaherezığe h’uşt. Bjınıfım yat’e ş`eğım şha yuwbıte yını zereéh’uharem peé yat’er zıwubeştı (freze ) fede ade wadeç’e yat’er mılejığen fay. Yat’er lanle şabe ğaherezığen fay.
Gat’ısıç’e
Bjınıfı s’’xer xatem xeğath’ığexeme yafızegu cm 6 - 10 ya ze peşışağe psıç’e ğawus’’ınığe çezuw çezuwe ğatısığe, kışnewujımi psı yétığen fay.
Yébzı yétın
Zı dekarım ton 4- 5 bılım yébzı sığe tétekoğen fay. Bjınıfır wumığat’ısı rap’ç’e zı dekarım kg 20-25. fosfor kabze hésapıç’e kg 50-60 Triple Süpér Fosfat téwteğen fay. Azot yébzım1/3’ır ğat’ısınım yipe, thape 3’ır 3-4 zıh’urem, 1/3’ri mıy thamafe 2-3 kışnewujı tétekoğen fay. Dekarım téttekoştı azot yébzır azot kabze hésapıç’e kg/dekar 10-12 arı. Mıy peé %26 calsiyum Amonyum Nitratım şışe zefedizı şı wugoşığe pş`ınızı yazırer zı dekarım zı tétekoağe hune tétekoağeç’e (3) şı téttekoşt.
Yépl’ıç’e
Bjınıfım yipkı ç’ıhağe cm 5 – 6 zıh’urem yapere cüçönığoer yaş`ı. Bjınıfıxer l’apse ze édzığe zereşıtım peé k’uwuşe wumıcüçöğen fay. Yapere cüçönım thamafe 2 – 3 kışnewujı yat’onere cüçönır ş`ın fay. Psı ébğane psı zışıe ç’ıp’em psı ébğahame neh yéqu, psı zı éğahağe bjınıfım zı dekarım kg/da 1200. Kiç’ı bete psı zıémığahağem kg/da 500 fediz keç’ı.
ĞOYIN
Bjınıfım yithapexer ğojı h’o ğoanle zı fejerem yiğoyığo kızerénesığer keğal’ağo. Ğoyınım wufejenım 2-3 thamafe yipe bjınıfı şhaxer neh yını h’unı peé yiqos’’ı neé zı ph’e çay ğuş`ı çay yaşıu lowum fede ğat’urğuğe bıjınıfı pkıxer yédğaş`ıt’e yat’em téğap’l’`eğen fay.
Pıqoadere qoaş`er
S’’fı qoaş`e lejaç’eç’e sehat/da 223,20, maçine qoaş`e lejaç’eç’e sehat/da 2.70
Kitıre
Zı dekarım kg 500 - 1200 yafızegu h’une kétı.
