NAŞE - H’IRBIZ’
Yis’’xer: Adıg'e:Naşe, H’ırbız’, Arab: بطيخ ,Tr:Karpuz, Fr: Pastèque İng: Watermelon, Rus: Арбуз, Latin: (Citrullus lanatus - Citrullus Wulgaris
Ğemefem wuşıateğow pşxınıç’e şüışeje yenaha aşü`e zı müşqu. Fabe wupe zuh’urem zıbğawşıetenım yiğogur naşe pşxınır arı. l’epkıç’e kabı wunağom şış Adiğa bzeç’e Naşe – H’ırbız’ yirao
Yape kızdiç’ığe Dünaye ç’ıp’er Afrikam yitropikkal ç’ıpe Mısır xeğogur arı Mısırım şıağe yapere ts”ıfıxeme kaénıjığe depkıxeme yatıratxağe suretxeme Naşe suret yatét. Mısırım kiç’ığe Naşeır şerşefen kuhaxemç’e akdenizim peplağe ç’ıp’exeme yanesığ.
Nepe dünayem 500 fedize zeblexuğe Naşe kışeh’u. Naşexer yişö p’e ş’ı`ğaç’eç’e, yiç’e ş’ı`ğaç’eç’e ya işöç’e, ya qots”ı şöç’e zetéfığe şıtıx.
L’epkıç’e kabı wunağom şış. Kule zız’ıxereme yaşış. Kızpıç’ere pkır zıl’ese şıere wutsıxeme yaşış. Yiz’ıre kulexer metre 1-3 fedize ç’ıha meh’uşü.
Naşe ır Jöneğu mazere Onığe mazem yafızegu be meh’u.
Bzığe Naşe şüçefıştıme yiqots” pl’ıjı pelıde yiç’exeri kahwaşö şüts”eşö şıtıme şö`e şöepl’. Ç’e qots”ımıl’e Naşe şüçefıştıme şüfetsak fıjı dede ç’exer Naşe ır mıh’o zerepeaçığem peé meh’u..
Naşeım C witamin be xel’ (Antioksidan ) yiantioksidan zağore lıbağo (kanser )sımeç’enığeme yipe keç’ıne beta karaten xel’e şıt. Ay pemıç’i xel’ı (K) potasyumum gum yilejaç’ere l’ım yiatığağer zeğefağe h’une yüş’ağe yeç’ı. Na sodyum, Ćal kalsiyum, şhafe minéral be witamin şhafı be xel’e zı müşqu.
Xelı lıtsı xemi ç’et’iy xeme yalejaç’e yewzenç’ı ç’et’iy kanserimi upeğu feh’u.
Yişöp’o yiqots”ıç’e fıje el’ı lım xel’ı Zn em şhats”ıxeme yaqu yimıtekunıç’e yuşağe yeç’ı.
Naşe ç’exeme yaxel’ı ćurćurbocitrin ytse maddemç’e l’ı atığer kırağefexı
Şejiyaşexeme ya lejaç’e wuzenç’ınığem apıağu feh’u.
Dağe xemıl’e kolestrol xemıl’e yi kalori ri maç’e zereşıtım peé ğemefe şxınıç’e doğu dede şxını.
Zıtxığer
Hatko Nuri Ersoy
нашэ - хъырбыдз
ицIхэр: адыгэ:нашэ, хъырбыдз, араб: بطيخ ,тр:къарпуз, фр: пастèкIуэ инг: уатэрмэлон, рус: Арбуз, латин: (джитруллус ланатус - джитруллус улгарис
гъэмэфэм ушыатэгъоу пшхыныкIэ шъуышэжэ енахьа ашъуIэ зы мушкIу. фабэ упэ зухъурэм зыбгъаушыэтэным игъогур нашэ пшхыныр ары. лъэпкъыкIэ къабы унагъом шыш адигъа бзэкIэ нашэ – хъырбыдз ирао
япэ къыздикIыгъэ дунае кIыпIэр африкъам итропикъкъал кIыпэ мысыр хэгъогур ары мысырым шыагъэ япэрэ тс”ыфыхэмэ къаеныжыгъэ дэпкъыхэмэ ятыратхагъэ сурэтхэмэ нашэ сурэт ятет. мысырым къикIыгъэ нашэыр шэршэфэн къухьахэмкIэ акъдэнизим пэплагъэ кIыпIэхэмэ янэсыгъ.
нэпэ дунаем 500 фэдизэ зэблэхугъэ нашэ къышэхъу. нашэхэр ишъо пIэ ш'ыIгъакIэкIэ, икIэ ш'ыIгъакIэкIэ я ишъокIэ, я кIотс”ы шъокIэ зэтефыгъэ шытых.
лъэпкъыкIэ къабы унагъом шыш. къулэ зыдзыхэрэмэ яшыш. къызпыкIэрэ пкъыр зылъэсэ шыэрэ утсыхэмэ яшыш. идзырэ къулэхэр мэтрэ 1-3 фэдизэ кIыхьа мэхъушъу.
нашэ ыр жъунэгъу мазэрэ оныгъэ мазэм яфызэгу бэ мэхъу.
бзыгъэ нашэ шъучъэфыштымэ икIотс” плъыжы пэлыдэ икIэхэри къахьуашъо шъутс”эшъо шытымэ шъоIэ шъоэплъ. кIэ кIотс”ымылъэ нашэ шъучъэфыштымэ шъуфэтсакъ фыжы дэдэ кIэхэр нашэ ыр мыхъо зэрэпэачъыгъэм пэе мэхъу..
нашэым дж уитамин бэ хэлъ (антиокъсидан ) иантиокъсидан загъорэ лыбагъо (къансэр )сымэкIэныгъэмэ ипэ къэкIынэ бэта къаратэн хэлъэ шыт. аy пэмыкIи хэлъы (къ) потасюмум гум илэжакIэрэ лъым иатыгъагъэр зэгъэфагъэ хъунэ yуш'агъэ екIы. на содюм, Ćал къалсиюм, шхьафэ минерал бэ уитамин шхьафы бэ хэлъэ зы мушкIу.
хэлы лытсы хэми кIэтIи хэмэ ялэжакIэ еузэнкIы кIэтIи къансэрими упэгъу фэхъу.
ишъопIо икIотс”ыкIэ фыжэ элъы лым хэлъы зн эм шхьатс”ыхэмэ якIу имытэкъуныкIэ юшагъэ екIы.
нашэ кIэхэмэ яхэлъы ćурćурбоджитрин yтсэ маддэмкIэ лъы атыгъэр къырагъэфэхы
шэжияшэхэмэ я лэжакIэ узэнкIыныгъэм апыагъу фэхъу.
дагъэ хэмылъэ къолэстрол хэмылъэ и къалори ри макIэ зэрэшытым пэе гъэмэфэ шхыныкIэ догъу дэдэ шхыны.
зытхыгъэр
хьаткъо нури эрсоy
